Ρίτσαρντσον, Σάμουελ

(Richardson, Ντέρμπισαϊρ 1689 – Λονδίνο 1761). Άγγλος συγγραφέας. Από φτωχή οικογένεια, αυτοδίδακτος, εργάστηκε για πολλά χρόνια ως μαθητευόμενος τυπογράφος κοντά σ’ έναν τυπογράφο, του οποίου παντρεύτηκε την κόρη. Σε ηλικία πενήντα ετών, επιτυχημένος στο επάγγελμά του, ανακάλυψε την κλίση του για τη συγγραφική εργασία του μυθιστοριογράφου, όταν του ζήτησαν μια συλλογή επιστολών για να μορφωθούν οι άνθρωποι του λαού σχετικά με τα κοινωνικά και οικογενειακά καθήκοντα και τι πρέπει να κάνουν στις δύσκολες περιστάσεις της ζωής. Έγραψε έτσι τα Οικογενειακά Γράμματα (1741) κι αυτό του έδωσε την ιδέα του πρώτου του μυθιστορήματος Παμέλα ή Η ανταμοιβή της αρετής (1741), στο οποίο αφηγείται με τη μορφή επιστολών τα ατυχήματα μιας ωραίας υπηρέτριας στην οποία επιτίθεται το νεαρό αφεντικό της. Η Παμέλα θα αντισταθεί σ’ όλους τους πειρασμούς μέχρι τη στιγμή που δέχεται κανονική πρόταση γάμου. Η επιτυχία του μυθιστορήματος υπήρξε τεράστια και είχε ιδιαίτερη απήχηση στην Ιταλία, όπου ο Γκολντόνι έγραψε την Παμέλα, κόρη της παντρειάς. Το δεύτερο μυθιστόρημα του Ρ. –κι αυτό με τη μορφή επιστολών– Κλαρίσα ή η Ιστορία μιας νεαρής κυρίας (1747-48), απευθύνεται, αντίθετα, σε ένα γυναικείο κοινό, κοινωνικά ανώτερο. Η ευγενής και έξυπνη Κλαρίσα Χάρλοου, που την καταδιώκει ο ακόλαστος Λάβλεϊς και κατορθώνει, χρησιμοποιώντας βία, να την κλείσει σε ένα οίκο ανοχής, θα αργοπεθάνει από τον πόνο. Εδώ, όμως, η δράση δεν κινείται πια μόνο στο χώρο της αισθηματικής κωμωδίας: μέσα από τις επιστολές των διάφορων επιστολογράφων, οι καταστάσεις και τα κύρια πρόσωπα φωτίζονται από πολλές πλευρές, αποκτώντας μια βαθύτερη ψυχολογική και δραματική προοπτική. Στην Iστορία του Σερ Τσαρλς Γκράντισον (1753), τρίτο και τελευταίο μυθιστόρημα του Ρ., λείπουν και η επιδέξια ψυχολογική ανάλυση και η λεπτομερής διάπλαση των χαρακτήρων της Κλαρίσας. Το έργο του Ρ., ο οποίος παρουσιάζεται εκφραστής της ανερχόμενης αστικής τάξης, σημείωσε στην εποχή του μεγάλη επιτυχία χάρη στον ικανοποιητικό συνδυασμό πουριτανικής και ωφελιμιστικής ηθικολογίας και μιας αφηγηματικής μεθόδου που στηρίζεται στη βαθμιαία αύξηση της suspence και στη ρεαλιστική θέση του συγγραφέα απέναντι στο υλικό του μυθιστορήματος. Αν και δεν έλειψαν οι δυσμενείς κριτικές (χαρακτηριστική, μεταξύ άλλων, είναι η παρωδία της Παμέλας από τον Φίλντινγκ), μένει αναντίρρητη η επίδραση που το «αισθηματικό μυθιστόρημα» του Ρ. και, κυρίως, η Κλαρίσα άσκησε στο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα από θεματικής πλευράς, όσο και από την άποψη της αφηγηματικής τεχνικής. O Σάμουελ Ρίτσαρντσον σε προσωπογραφία του Χάιμορ, έργο του 1750 (Πινακοθήκη Προσωπογραφιών, Λονδίνο).